คอลลาเจน (Collagen) เป็นเส้นใยโปรตีนที่ประกอบด้วยกรดอะมิโนที่พบในร่างกาย ได้แก่ กรดอะมิโนไกลซีน (glycine) กลูตามีน (glutamine) และโพรลีน (proline) ช่วยเพิ่มความยืดหยุ่นและความแข็งแรงให้กับอวัยวะในร่างกายเป็นส่วนประกอบของผิวหนังสูงถึงร้อยละ75% พบมากเนื้อเยื่อเกี่ยวพัน เช่น เส้นเอ็น หลอดเลือด นอกจากนี้คอลลาเจนยังเป็นเส้นใยโปรตีนที่สำคัญในเส้นผม ฟัน กระดูก ข้อต่อ เมื่อร่างกายมีปริมาณคอลาเจนลดลงหรือเสื่อมสภาพจะส่งผลต่อริ้วรอย และความเหี่ยวย่นของผิวหนัง ผมแห้งกร้าน สุขภาพของข้อต่อ กระดูก และฟันที่เสื่อมสภาพจากอายุที่มากขึ้น แต่น้อยคนนักที่จะรู้ว่าคอลลาเจนมีบทบาทสำคัญในระบบเจริญพันธุ์ด้วย ซึ่งหากเมื่อร่างกายขาดคอลลาเจนหรืออันเนื่องมาจากอายุที่มากขึ้น โดยเฉพาะกลุ่มผู้มีบุตรยากที่มีอายุ 35 ปีขึ้นไป จะเพิ่มความเสี่ยงในการมีบุตรยากสูงขึ้นด้วย
ครูก้อย นัชชา ลอยชูศักดิ์ ครูวิทยาศาสตร์และผู้ก่อตั้งเพจให้ความรู้เตรียมตั้งครรภ์สำหรับผู้มีบุตรยาก https://www.facebook.com/BabyAndMom.co.th ให้ข้อมูลว่า คอลลาเจน ไม่เพียงแต่ช่วยให้ผิวหนังมีความชุ่มชื้น ยืดหยุ่น คงความกระชับ เต่งตึง เรียบเนียน และช่วยปกป้องความแข็งแรงให้กับ ข้อต่อ กระดูกอ่อน รวมถึงเส้นผมแล้ว คอลลาเจนยังมีบทบาทสำคัญในระบบเจริญพันธุ์ด้วย จากการศึกษาบทบาทของคอลลาเจนในการส่งเสริมภาวะเจริญพันธุ์ และการตั้งครรภ์ พบว่า คอลลาเจนมีความเกี่ยวข้องโดยตรงกับการตั้งครรภ์ ในช่วงของการเริ่มตั้งครรภ์ ในการสร้างเนื้อเยื่อเพื่อรองรับการฝังตัวของตัวอ่อนในมดลูกจะอาศัยคอลลาเจนในกระบวนการนี้ และในทุกๆรอบเดือนร่างกายของผู้หญิงจะมีการสร้างเยื่อบุโพรงมดลูกให้หนาตัวขึ้นเพื่อรองรับการฝังตัวของตัวอ่อน และหากไม่ได้รับการปฏิสนธิจะหลุดลอกออกไปเป็นประจำเดือน ซึ่งกระบวนการนี้ก็อาศัยคอลลาเจนในการสร้างเนื้อเยื่อเช่นกัน นอกจากนี้คอลลาเจนเป็นองค์ประกอบสำคัญการพัฒนาและการเจริญเติบโตของตัวอ่อนที่อยู่ในครรภ์อีกด้วย
โดยมีรายงานจากงานวิจัย จาก International Journal of Biological Sciences (2020) เรื่อง Collagen at the maternal-fetal interface in human pregnancy ได้ทำการศึกษาเกี่ยวกับคอลลาเจนเป็นองค์ประกอบสำคัญของ Extracellular matrix (ECM) ซึ่งทำหน้าทำหน้าที่ในการปกป้องเยื่อหุ้มเซลล์คล้าย Cell wall โดยจะมีบทบาทสำคัญในส่วนเชื่อมต่อกันระหว่างตัวอ่อนและมารดา ช่วยในการสร้างเนื้อเยื่อและสร้างเส้นเลือดใหม่ขึ้นมา และช่วยในการกระตุ้นภูมิคุ้มกันให้ทารกในครรภ์มารดา และนอกจากนี้ระดับของคอลลาเจนยังบ่งบอกถึงอัตราการตั้งครรภ์อีกด้วย อีกทั้งคอลลาเจนยังเป็นโครงสร้างพื้นฐานของเนื้อเยื่อและอวัยวะ และมีหน้าที่การพัฒนาอวัยวะ การซ่อมแซมเนื้อเยื่อ และมีความสำคัญในการสังเคราะห์ฮอร์โมนที่ช่วยให้ภาวะตั้งครรภ์ดำเนินไปตามปกติ
จากการศึกษางานวิจัยเกี่ยวกับคอลลาเจนและภาวะเจริญพันธุ์ ยังพบว่า คอลลาเจนมีบทบาทสำคัญต่อภาวะเจริญพันธุ์ โดยเฉพาะ “กรดอะมิโนไกลซีน” ที่มีบทบาทสำคัญในการช่วยป้องกันการเกิดกระบวนการอักเสบในร่างกาย โดยกรดอะมิโนไกลซีนในคอลลาเจนจะส่งผลดีต่อการหลั่งอินซูลิน ฮอร์โมนที่ช่วยในการควบคุมระดับน้ำตาลในเลือด โดยการรักษาระดับน้ำตาลในเลือดเป็นสิ่งที่ควรคำนึงเมื่อเตรียมตั้งครรภ์ เนื่องจากหากมีระดับน้ำตาลในเลือดสูงก็จะส่งผลต่อวงจรการตกไข่ของผู้หญิง ทำให้ร่างกายอักเสบ เสี่ยงเบาหวาน กระตุ้นอาการ PCOS ภาวะอุ้งเชิงกรานอักเสบ เยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่ เนื้องอกในโพรงมดลูก วัยทองก่อนวัย รังไข่เสื่อม เซลล์ไข่เสื่อมไปจนถึงขั้นตัวอ่อนไม่ฝังตัว หรือภาวะแท้งในระยะเริ่มต้นอีกด้วย ซึ่งเป็นสาเหุตของการมีบุตรยากทั้งสิ้น
อีกทั้ง “กรดอะมิโนไกลซีน” ในคอลลาเจนยังช่วยส่งเสริมให้ระบบทางเดินอาหารแข็งแรง และเสริมสร้างเยื่อบุในกระเพาะอาหารและลำไส้ ป้องกัน “ภาวะลำไส้รั่ว” หรือ ภาวะการดูดซึมของลำไส้ผิดปกติ เกิดจากเซลล์เยื่อบุผนังลำไส้มีการเรียงตัวที่ผิดปกติ ซึ่งหากเนื้อเยื่อส่วนนี้ได้รับความเสียหายจะส่งผลให้ร่างกายเกิดการอักเสบได้เช่นกัน
นอกจากนี้แล้ว “กรดอะมิโนไกลซีน” ยังช่วยในการสร้างกลูตาไธโอนที่ทำหน้าที่เป็นสารต้านอนุมูลอิสระในเพศหญิง โดยกลูตาไธโอนจะช่วยในการป้องกันเซลล์ไข่จากการถูกทำลายจากสารอนุมูลอิสระ การขาดกลูตาไธโอนอาจจะทำให้รังไข่แก่ก่อนวัย โดยจากการศึกษาพบว่า ผู้หญิงที่ทำ IVF ที่มีระดับของกลูตาไธโอนที่สูงขึ้นใน Follicle (เยื่อหุ้มเซลล์ไข่) สัมพันธ์กับอัตราการปฏิสนธิ หมายความว่าการเสริมคอลลาเจนจะช่วยเพิ่มปริมาณไกลซีนในร่างกาย เมื่อมีไกลซีนมากพอ กลูตาไธโอนจะทำงานได้อย่างมีประสิทธิภาพ นอกจากนี้คอลลาเจนยังช่วยส่งเสริมการเจริญเติบโตและการพัฒนาของเซลล์ไข่อีกด้วย ส่วนในเพศชาย กลูตาไธโอนจะมีบทบาทในการเคลื่อนที่ของสเปิร์ม ซึ่งสเปิร์มที่มีการเคลื่อนที่ดีจะช่วยเพิ่มโอกาสในการปฏิสนธิ
กล่าวโดยสรุป คอลลาเจนเป็นหนึ่งในกลไกสำคัญในการป้องกันการอักเสบในร่างกายที่มีผลเกี่ยวเนื่องกับภาวะเจริญพันธุ์ และ ป้องกันเซลล์ไข่จากการถูกทำลายจากสารอนุมูลอิสระ ช่วยในการเคลื่อนที่ของสเปิร์ม ช่วยในการควบคุมระดับน้ำตาลในเลือด เนื่องจากหากมีระดับน้ำตาลในเลือดสูงจะเพิ่มความเสี่ยงในการมีบุตรยากสูงขึ้น
สามารถทานคอลลาเจนในช่วงเตรียมตั้งครรภ์ได้หรือไม่ ?
จากการศึกษาค้นคว้างานวิจัยเกี่ยวกับอาหารเสริมคอลลาเจนที่สัมพันธ์กับการตั้งครรภ์ ยังไม่มีผลการวิจัยที่ยืนยันว่า การกินคอลลาเจนเสริมอาหารระหว่างเตรียมตั้งครรภ์ หรือ ตั้งครรภ์ ส่งผลกระทบร้ายแรงใดๆ ต่อทารกในครรภ์ ขณะเดียวกันมีรายงานการศึกษางานวิจัยจากวารสาร Journal of Pregnancy and Child Health (2016) ที่ได้ทำการศึกษาเกี่ยวกับ การตอบสนองของอาหารเสริมคอลลาเจนในกลุ่มสตรีตั้งครรภ์และสตรีหลังคลอด ผลการศึกษาพบว่ากลุ่มที่ทานคอลลาเจนมีระดับโปรตีนที่สูงกว่ากลุ่มควบคุม และแผลผ่าตัดหลังคลอดหายเป็นปกติได้เร็วกว่าผู้ที่ไม่ได้รับการเสริมคอลลาเจน โดยคอลลาเจนจะช่วยฟื้นฟูแผลผ่าตัดหลังคลอดได้ดีขึ้น 72% และไม่มีผลลัพธ์ที่ไม่พึ่งประสงค์ระหว่างการศึกษา” ครูก้อย นัชชา กล่าว
จากการศึกษางานวิจัยที่กล่าวมาข้างต้น จึงสรุปได้ว่าคอลลาเจนมีประโยชน์ในกระบวนการเตรียมตั้งครรภ์ และระหว่างตั้งครรภ์ โดยสตรีที่อยู่ระหว่างเตรียมตั้งครรภ์ หรือตั้งครรภ์สามารถเลือกทานคอลลาเจนจากธรรมชาติ เช่น มากิเบอร์รี่ จมูกข้าวญี่ปุ่น แตงกวา แครอท และแคนตาลูป หอยนางรม ถั่วเหลือง ถั่วเขียว ถั่วลันเตา และถั่วลิสง ผักใบเขียวทุกชนิด ผักและผลไม้สีแดง และ ผักผลไม้ที่อุดมด้วยวิตามินซี ได้แก่ ส้ม ฝรั่ง สตรอว์เบอร์รี มะนาว หรือ มะกรูด ที่ล้วนแล้วอุดมด้วยสารต้านอนุมูลอิสระสูง กระตุ้นการสร้างคอลลาเจนได้อย่างมีประสิทธิภาพ และอย่าลืมทาน ไข่ขาว เพราะเป็นแหล่งกรดอะมิโนโปรลีน ซึ่งเป็นโปรตีนที่เป็นส่วนประกอบสำคัญของเส้นใยคอลลาเจน
สำหรับผู้หญิงที่วางแผนเตรียมตั้งครรภ์และมีอายุล่วงเลยวัย35 ปีขึ้นไป หากรู้สึกว่าคอลลาเจนที่ได้จากการรับประทานอาหารยังไม่เพียงพอ และต้องการทานอาหารเสริมคอลลาเจน ควรอยู่ภายใต้คำแนะนำของแพทย์และผู้เชี่ยวชาญ และควรเลือกรับประทานอาหารเสริมคอลลาเจนที่มีสารสกัดจากธรรมชาติ และไม่มีส่วนผสมของสมุนไพรใดๆ จากผู้ผลิตและผู้จัดจำหน่ายที่น่าเชื่อถือ ได้รับมาตรฐานการผลิตและผ่านมาตรฐานความปลอดภัยจากสำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา (อย.) ซึ่งเป็นทางเลือกที่ปลอดภัย สำหรับผู้ที่เตรียมตั้งครรภ์และผู้มีบุตรยากสามารถติดตามความรู้เกี่ยวกับการเตรียมตั้งครรภ์ได้ที่ https://www.facebook.com/BabyAndMom.co.th หรือซักถามข้อสงสัยกับ ครูก้อย นัชชา ลอยชูศักดิ์ โดยตรงผ่านทางไลน์แอด @babyandmom.co.th